Od menadžera do lidera: Šta je razlika koja pravi razliku?
Teorije ličnih osobina vođa na prelazu u prošli vijek zastupale su shvatanje da se vođe rađaju, a ne stvaraju. Tako su se određenim ljudima pridavale posebne osobine koje su ih činile vođom. Prije svega, to je bila fizička karakteristika koja je svoju refleksiju nalazila u stasu, visini, težini, starosti i svemu onome što čini fizičku konstrukciju pojedinca. Takođe, lične osobine su bile determinanta vođe i tu su spadale konzervativnost, introvertnost-ekstrovernost, dominantnost, sposobnost prilagođavanja, samopouzdanje, interpersonalna „osjetljivost“ i kontrola emocija. Za tadašnje shvatanje vođa, kao i danas, bilo je izuzetno važno da su inteligentni, da su vješti i tečni govornici te da su učeni i da posjeduju opširna znanja.
Danas terminu vođa, pojavili su se sinonimi, najčešće iz anglosaksonske literature, pa ćemo često u razgovoru čuti termin lider, menadžer, CEO i tsl. Da li je došlo do promjene shvatanja da li se vođe, lideri, menadžeri rađaju, a ne stvaraju najbolje će se moći objasniti shvatanjem i pokušajem razdvajanja pojma lider i menadžer i njihovim preciznijim definisanjem, kao i na koji način doći od menadžera do lidera, odnosno šta je razlika koja čini razliku?
Ko su to menadžeri, a ko su lideri?
Menadžeri i lideri se suštinski razlikuju. To potvrđuje i sama etimologija ovih riječi, čije je značenje dovoljno da bude definicija. Oni se razlikuju po tome kakve su im namjere, kako misle, kako rade i kako se odnose prema drugima. Glavna odrednica razlike između menadžera i lidera, jeste kako gledaju na ciljeve i odnos prema radu te kakva im je orijentacija prema njima samima.
Menadžeri posmatraju rad kao „omogućavajući“ proces koji uključuje određeno kombinovanje ljudi i ideja u čijoj se interakciji uspostavljaju strategije i donose odluke (Mojić, 2003, str.12). Njihov cilj je baziran na prebacivanje težišta moći ka rješenjima. Lider razvija nove pristupe dugotrajnim problemima i otvara nove mogućnosti, a da bi bio uspješan, lider mora pretvoriti svoje ideje u prizore koje „uzbuđuju ljude“ i tek onda da razradi mogućnosti koje će osmišljenim prizorima dati sadržaj (Mojić, 2003, str.12).
Kako od menadžera do lidera?
Odgovor na ovo pitanje leži u upitnoj riječi kako. Zaključujemo da to aludira na način, odnosno kako nešto radimo. Već nam je sada jasnije da lider ipak mora posjedovati određene vještine. Uspješnost lidera se može posmatrati ne samo kao funkcija njegovih osobina, već kao funkcija toga u kakvom su odnosu te crte ličnosti prema nekom određenom zadatku i prema nekoj određenoj grupi. Stoga, ne ulazeći u dublje proučavanje tih osobina dovoljno je da se osvrnemo na ustaljenu podjelu liderskih vještina i zaključimo šta to zaista čini dobrog lidera.
Liderske vještine se dijele na stručne, ljudske i konceptualne.
- Stručne vještine, kako i sama riječ kaže, se odnose na poznavanje posla i struke.
- Ljudske vještine se odnose na način uspješnog kontakta sa ljudima i u mnogome zavise od socijalizacije.
- Konceptualne vještine su usmjerene ka stvaralaštvu, kreativnosti te organizacionoj kulturi.
Bitno je naglasiti da, kako nivo rukovođenja raste, javlja se veća potreba za konceptualnim vještinama, a opada za stručnim i obrnuto. Takođe, novi istraživači menadžmenta i liderstva liderima dodaju vještine kao što su postignuće u čijoj srži leži rezultat. Zatim vještina umijeća sa ljudima, gdje je neophodan način kako se ophodimo prema drugom, način komuniciranja, način motivisanja te način delegiranja. Vješt lider mora posjedovati i ukus, tj. sposobnost da se identifikuje i kulitiviše talenat.
Prosuđivanje je još jedna vještina lidera, a ako je posjeduje, lider će umjeti donijeti tešku odluku u kratkom vremenskom periodu, čak i ako nema dovoljno dobre informacije ili ne raspolaže sa dovoljno podataka. Na kraju, najbitnija vještina lidera se ogleda u njegovom karakteru. Karakter je skup kvaliteta koji definiše lidere. U svijetu sutrašnjice lideri svjetskog nivoa će se razlikovati po atributima koji čine vještine ophođenja sa ljudima, ukusu, prosuđivanju i naravno iznad svega, karakteru. Kraljica vještina lidera, koja je upravo zbog njih i nazvana vještinom, jeste emocionalna inteligencija. Nju čine samosvjesnost i samoregulacija, empatija i upravljanje interpersonalnim odnosima, sposobnost razumijevanja drugih i njihovih motiva, upornost, rasuđivanje i pored jakih emocija, naučeni optimizam te socijalne vještine. U zadnje vrijeme se gotovo prenaglašava važnost emocionalne inteligencije na svakom radnom mjestu, a pogotovo tako složenom kao što je liderski posao (Mihailović & Ristić, 2009, 218.) To je zato što se od lidera očekuje da napravi rezultat i zato što efektivno liderstvo utiče na mnoge ljude, grupe i organizacije.
Da li se lideri rađaju ili se liderom postaje?
Sama činjenica da postoji tranzicija od menadžera ka lideru, jasno pokazuje da se lideri ne rađaju, već stvaraju. Što u startu pobija shvatanja početnih teorija vođstva i dolazi do zamjene teza. Možda na neki način se može naći opravdanje za preovladavanje mišljenja da se vođom rađa, jer čovjek u svom životu voli da se poigra sa mistikom i nekog drugog „okrivi“ za svoju sudbinu, dok sva filosofija leži u sticanju liderskih vještina, maksimalnom radu na sebi, kontinuiranim učenjem i cjeloživotnim stvaranjem. Pravi lider od svog saradnika pravi lidera i nikad ga ne doživljava kao konkurenciju, jer svako može dati samo ono što on istinski posjeduje.
Imajući u vidu značaj tranzicije menadžera ka liderskoj poziciji kompanija Alphabet Group u spektru treninga organizuje i šestomodulnu Akademiju biznis transformacije (Business Transformation Academy), trening za razvoj menadžera sa majndsetom lidera 21. vijeka. Razmišljati kao lider ključ je postizanja organizacione kulture koja prevazilazi izazove savremenog poslovanja, stvara inovativna rješenja, te kreiranjem sistema prema potrebama same organizacije, dovodi do transformacije poslovanja i vrhunskih poslovnih rezultata.
Na kraju, moglo bi se reći da je vođstvo preplitanje naredbe i žrtve. Menadžer bi najvjerovatnije rekao “Naprijed, drugovi!”, dok lider “Za mnom prijatelji!”. Ima neka tajna veza u ovom paradoksu…
Učimo se biti lideri!
Autor: Dragana Despić
Project Coordinator